At Yarışı

At yarışlarının yapıldığı alanına Hipodrom denir. Yarışmalar önceden belirlenmiş mesafelerde (1000-3000 m arasında) belli kurallarla çim veya sentetik ya da doğal (kuartz kumu) kum pistlerde yapılmaktadır. Ülkemizde at yarışları T.J.K. gözetimi ve organizatörlüğü altında yapılmaktadır. Uluslar arası yarışmalar da düzenlenmektedir.

At Yarışı Tarihçesi

At, insanoğlunun var olduğunun bilindiği her dönemde insanla beraber ve insan yaşamının sevilen bir parçası olmuştur. Öyle ki, insanlar atlarıyla başkalarının atlarını her dönemde ödüllü veya ödülsüz, kurallı veya kuralsız yarıştırmışlar ve bundan büyük zevk almışlardır. Türkler'in ve Hititler'in, Asurlar'ın, Mısırlılar'ın ve de Romalılar'ın bilinen her dönemlerinde at yarışları düzenledikleri görülmektedir.

Homeros'un Milattan Önce 8-9'uncu yüzyıllarda yazdığı İlyada adlı eserinde atlı araba yarışları yapıldığından bahsedilmektedir. Kuzey Afrikalı ve Ortadoğu bölgesi Araplar'ının da at yarışları düzenledikleri bilinir. Orta Asya bölgesinde Moğollar'ın ve Çinliler'in de atla içi içe oldukları ve atın bu bölgelerde bir yaşam tarzı olduğu görülmekte, ayrıca at yarışları düzenlendiği de görülmektedir.

İncelendiğinde ilk kurallı at yarışlarının İngiltere'de düzenlendiği görülür. 1965 yılında ABD'de ilk kurallı resmi at yarışları düzenlenmiştir. Modern at yarışları, safkan veya yarı safkan, İngiliz veya Arap atlarının katılımlarıyla yapılmaktadır.

Ancak dünyanın çeşitli ülkelerinde yapılan at yarışlarının genelinde İngiliz atları yarıştırılmaktadır. Büyük ödüllü yarışlar genelde düz parkurlarda yapılır. Ancak Engelli ve arabalı at yarışları da vardır. Ülkemizde yapılan at yarışları sadece düz zeminli parkurlarda yapılmaktadır. Tüm yarışmalarda yetkili merci TJK'dır.

At Yarişi Pisti, İstanbul Veliefendi Hipodromu

At yarışı pisti, at yarışlarının yapıldığı Uluslar arası standartlarda hipodrom adı verilen yerlerde yapılmaktadır. Örnek olara İstanbul Veliefendi Hipodromunu seçtik. Bu hipodrom, uluslarası yarışmaların yapılabileceği standartları taşımaktadır.

Veliefendi Hipodromu 596 dönüm arazi üzerine kuruludur. Hipodromda 2 yarış pisti ve 1 adet de idman pisti bulunmaktadır. Çim pistin uzunluğu 2020 m, genişliği 27-36 m'dir. Sentetik, doğal (kuartz) kum pistin uzunluğu 1870 m, genişliği 17,5 – 19 m'dir. Antrenman pisti ise kum pisttir. Uzunluğu 1720 m, genişliği 14-16 m'dir. Tüm yarış idmanları kum pistte yapılır. Çim pist idmanı yoktur.

Hipodrom alanında sosyal eğitim merkezi, idari binalar, yarış atları hastanesi, apranti eğitim merkezi, satış mağazası, müze, sergi salonu, 2 adet seyirci tribünü, 1 adet 102 m2 LED ekran, Dijital skor-board platformu, büyük bir piknik alanı, 1 çocuk bahçesi, kafeteryalar, büyük bir otopark ve bahis gişeleri bulunmaktadır.

Jokey ve Apranti

Yarış atı binicilerine Jokey denir. At üzerinde atı yönlendirerek idare ederek yarışma ve binicilik faaliyetlerini yapan kişidir. Jokeyler küçük yaşlarda binicilik eğitimi alırlar. Küçük yaşta bu işin eğitimini alan kişilere apranti denir. Küçük yaşlarda başlayan bu eğitim sırasında eğitimin temelini Pony tipli küçük atlara binme oluşturur. Daha sonraki yaşlarda ise büyük atlarla idmanlar yapılır. Aprantiler hem binicilik yeteneklerini geliştirir, hem de atla olan iletişim yeteneklerini geliştirirler. Jokeylik profesyonel bir meslek olduğundan ilerleyen dönemlerde ise profesyonel idmanlar yapılır. TJK Ekrem Kurt Apranti Eğitim Merkezi bu konuda eğitim veren ülkemizdeki tek kuruluştur. Merkez, İstanbul Veliefendi Hiporomunun içindedir. Eğitim süresi 2 yıldır.

Seyis

Yarış atlarının bakım, beslenme, yarış alanına gidiş, dönüş ve gezinti işlerinde çalışan lisanslı kişidir. Lisans yönetmeliği hükümlerine göre çalışır.

Atların Orijinleri

Dünyadaki bütün canlılarda olduğu gibi atlarında anne ve babalarının hayatlarındaki önemi büyüktür. Özellikle yarış atlarının soylarının kalitesi ve orijinleri gelecekte sağlayacakları başarının belirleyicisidir. Bir atın orijini göz önüne alındığında babasının yarış hayatı o at için çok önemlidir. Annenin durumu baba kadar önemli olmasa da, kaliteli bir kısrak olması kan hattını etkileyecek bir unsurdur. Orijinden sonra idman ve jokey faktörü gelmektedir. Safkanlık yani kaliteli orijinlik, tayların hangi mesafede ve şartlarda başarılı olabilecekleri hakkında bilgi veren özellik olmaktadır.

At Yarışı Programları Hazırlanması

1- Yüksek Komiserler Kurulu'nca her yıl tespit edilen yarış takvimi esaslarına göre, yıllık yarış programlarını hazırlamak üzere 5 kişiden oluşan bir Program Kurulu oluşturulur. Bu Kurul tarafından hazırlanan yarış programları yarış otoritesine gönderilir.

2- Yarış programları, Yüksek Komiserler Kurulu tarafından incelenir ve karara bağlanır. Yarış Otoritesinin onayıyla kesinleşir. Kesinleşmiş yarış programlarının aynen uygulanması mecburidir. Ancak mücbir sebepler göz önünde bulundurularak, Yüksek Komiserler Kurulu ve yarış otoritesinin onayı ile herhangi bir yarış veya yarış sezonu iptal edilebilir. Kısmen veya tamamen iptal edilebilir, ertelenebilir veya bu koşuların isimleri ve yerleri değiştirilebilir.

3- Belli bir tarihte yapılması gereken koşu veya koşuların mücbir sebepler yüzünden yapılamaması halinde bu koşu veya koşular en çok 1 hafta ertelenebilir. Bu süre içinde yapılamayan koşular ayrıca bir karara gerek duyulmadan iptal edilmiş sayılır.

4- Hipodromlarda hangi yaşlarda safkan İngiliz veya Arap atlarının veya taylarının koşacağı yıllık yarış programları genel hükümlerine göre düzenlenir.

5- Hipodromlarda yarışların yapılması sırasında görev yapacak kişilerin hangilerinin hangi koşularda görev yapacakları yıllık yarış programları hükümlerinde belirlenir.

Koşulara Katılacak İngiliz Atları

1- İngiliz atlarına mahsus koşulara, koşunun şartlarında ve yıllık yarış programları genel hükümlerine göre Türkiye'de doğmuş İngiliz atları ve doğduğu yıl içinde yabancı ülkelerden getirilen İngiliz atları katılabilir.

2- İngiliz atlarına mahsus Uluslar arası koşulara, koşunun şartlarına göre, İngiliz atları soy kütüğüne kayıtlı safkan atlar ile, yabancı ülkelerden bu yarışmalara katılmak üzere gelen ve Uluslararası Yarış Atları Otoriteleri Federasyonunun kabul ettiği (Stud Book) Uluslar arası soy kütüğü kitabında kayıtlı İngiliz atları katılabilir.

Koşulara Katılacak Arap Atları

1- Safkan Arap atlarına mahsus koşulara, koşunun şartlarında ve yıllık yarış programları genel hükümlerine göre, Türkiye'de doğmuş safkan Arap atları ve doğduğu yıl içinde yabancı ülkelerden getirilen ilgili atların, soy ağaçlarında geriye doğru en az 4 nesil ana baba doğrulaması olan veya bunların soyundan gelen ve eşgal muayenesi yapılmış Arap atları katılabilir.

2- Ancak Cumhuriyet, TBMM ve Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı adına yapılan koşulara sadece Türkiye'de doğmuş Arap atları katılabilir.

3- Safkan Arap atlarına mahsus Uluslar arası koşulara, koşunun şartlarına göre safkan Arap atları soy kütüğünde ve aynı zamanda Dünya Arap Atları Organizasyonunun kabul ettiği Uluslar arası soy kütüğü kitabında kayıtlı bulunan ve bu koşulara katılmak üzere yabancı ülkelerden getirilen ve geriye doğru en az 4 nesil ana baba doğrulaması olan veya bunların soyundan gelen Arap atları katılabilir.

Doğduğu yıl içerisinde Türkiye'ye ithal edilerek getirilen İngiliz veya Arap atları Türkiye'de doğmuş kabul edilir.

Yarış Atlarının Yaşı

1- Yarış atının yaşı, doğduğu senenin Ocak ayının 1. gününden itibaren hesaplanır.

2- 2 yaşından aşağı İngiliz ve 3 yaşından aşağı Arap tayları hiçbir koşuda yarıştırılamazlar.

Genel At Yarışı Koşu Kuralları

1- Hiçbir koşuda koşulacak mesafe 800m'en aşağı olamaz.

2- Bir at, aynı veya değişik hipodromlarda birbirini izleyen 4 günden az olmamak kaydı ile, yıllık yarışma programları genel hükümlerinde belirtilen süreler içerisinde birden fazla koşuya kesinlikle katılamaz.

3- Safkan Arap ve İngiliz atların, hangi koşulara katılıp katılmayacağı, kamçılarının ayrıntılı özellikleri ve kullanma usulü, koşularda olabilecek kazaların önlenmesi, binici ve atların can güvenliği bakımından kulvar değiştirme esasları ve usulleri yıllık yarış programında belirtilerek ilan edilir.

4- Jokeyler ve aprantiler hiçbir koşuda mahmuz takamaz.

5- Atların koşulara nizami yarış aksesuarları ile katılmaları zorunludur.

6- Nalları mahmuzlu atlar kum pist hariç, tırnaklı veya alaturka nallı atlar ile ön ayakları nalsız atlar koşulara katılamaz.

7- Jokeylerin veya aprantilerin koşular sırasında kurallar gereği başlarına kask giymeleri zorunludur.

8- Start denemesinde başarılı olamayan atlar koşulara iştirak edemezler.

9- Start denemesine ait usul ve esaslar her yıl düzenlenen yıllık yarış programında belirlenerek ilan edilir.

At Yarışı Mesafeleri

• KISA: 800-1200m arası
• ORTA: 1300-1700m arası
• UZUN: 1800-3000m arası

Sentetik, doğal (kuartz) kum veya çim pistte yukarıdaki yazılı mesafelerde yarışmalar yapılır.

At Yarışında Renklerin Anlamı

• MAVİ: Yarış sonucu kesinleşmiştir.
• SARI: O yarışta protesto var
• KIRMIZI: Birinciye protesto
• KIRMIZI BEYAZ: Plaselere protesto
• BEYAZ: Protesto reddedildi
• YEŞİL: Protesto haklı görüldü

Galop

Atların yapacakları yarışlardan önce idman pistinde yaptıkları idman sonucu ortaya çıkan mesafe derecelerine galop denir. Galoplar sadece kum pistlerde yapılır. Alınan ve açıklanan galoplar kum pist dereceleridir. Çim pistte idman yapılmadığı için galoplar bazen yanıltıcı olabilir. Örneğin, at çim pistte koşacaksa yaptığı galoplar bu pist için ölçü olarak alınamaz.

Kenter

Atın yine kum pistte zorlanmadan çok hafif tempoda yaptığı idmandır. Hiçbir mesafe koşu derecesi yapılmaz. Atın koşacağı yarış için bu çalışma fikir vermez. Bu yöntem aslında at sahiplerinin atın form durumunu gizlemek amaçlı seçtikleri idman şeklidir.

Starting Box

Çıkış noktasına konulan atların çıkış yaptıkları platformun adıdır. Yarışmacı atların çıkış noktasında hepsinin aynı hizada çıkış yapmasını sağlanır. Platform hareketlidir, yani taşınabilir niteliklidir. Çıkış alanına, uygun bir araç yardımıyla (traktör gibi) çekilerek getirilir. Her bir kanalın (box) içine bir at yerleşecek şekilde yapılmıştır. Atların baş taraflarında çıkış kapıları vardır. Start verildiğinde bu kapıların hepsi aynı anda açılır ve atlar çıkışlarını yaparak yarışma başlamış olur.

Varış (Finish)

Varış noktası beyaz bir çizgi ile gösterilmiştir. Bu çizgide dijital foto-finiş kamerası bulunur. Her atın varış çizgisine ulaşma anı bu kamera tarafından tespit edilir. Yarışma sonucu sıralaması foto-finish kamerası sıralamasına göre yapılır. Sonuçlar bu şekilde ilan edilir.

Koşu Türleri

• Açık Koşu: Belirli ırk, yaş ve cinsteki atların yarışabildiği, tüm kaydiye ikramiyelerinin birinci gelen ata verildiği koşudur.
• Handikap Koşusu: Bir yarıştaki atların kazanma şartlarını eşitlemek için, taşıyacakları farklı ağırlıkların handikaperlar tarafından, gerekiyorsa bilgisayar tarafından ayarlandığı koşudur.
• Maiden Koşu: Yarışma hayatında hiç koşu kazanamamış atların katıldıkları koşudur.
• Satış Koşusu: Sadece satılık atların katıldıkları koşudur. Bu koşuda birinci olan at açık artırmayla, diğerleri ise kapalı zarf teklif verme usulüyle satılırlar.
• Şartlı Koşu: Belirli dönemlerde atların kazandıkları koşuların sayısı, kazandığı ikramiye oranı ve tutarları gibi özellikler göz önüne alınarak, atların koşulara kayıt olma ve katılmalarının önceden sınıflandırıldığı koşudur.
• Vadeli Koşu: Koşunun özel şartlarında o koşunun yapılacağı tarihten belirli bir süre önce kaydının yapılması, taksit ve pişmaniye ödenmesi öngörülen ve taksit, kayıt ücreti, pişmanlıklar toplamının tamamının birincilik ikramiyesine eklendiği koşudur. Kısa, Orta ve uzun vadeli koşuların, kayıt, tarih ve tutarları yıllık programların genel hükümler bölümünde ilanı yapılır.

Eküri

Bir at sahibine veya at ortaklığı bulunan şahıslara ait olan ve yarış kuruluşunca ahırdaş oldukları önceden ilan edilen atlar ile, bir at sahibi kendisi, kardeşi bunların eş ve çocuklarına ait olup aynı koşuya katılan atlara eküri denir.

Atbaşı

Bir koşuda varış çizgisini, aynı anda birden fazla atın geçmesine atbaşı denir. Sonuçlar varış hakemleri tarafından foto-finişh kamerası incelemesi sonucunda açıklanır. Sıralama bu usulle yapılır.

Müşterek Bahis Harici Koşan At (MBH)

Günlük resmi yarış programında müşterek bahis harici koşacağı ilan edilen ve koşuyu bitiriş derecesi müşterek bahisler yönünden değerlendirmeye alınmayacak olan attır.

Dağıtılacak Tevziye Ait Tutar

Her müşterek bahis çeşidi için, oynayanların ödedikleri bürüt toplam hasılattan kanuni kesintilerin çıkarılması sonucunda bulunan ve oynayanlara dağıtılacak olan net miktardır. Bu tutar, oynanan her bahis çeşidi için ayrı ayrı bulunarak ilan edilir.

En Fazla Ganyan (EFG)

Bir koşuda, o yarışı kazanabileceği tahmini üzerine en çok ganyan bileti (bahis oynanan) satışı yapılan attır.

Doping Kontrolü Usulü

Yarış atlarına uygulanan doping testleri uluslar arası Yarış Atları Otoritesi doping test uygulama ve sonuçları yönetmeliği hükümlerine göre yapılmaktadır. Yasaklı maddeler her yıl ilan edilmektedir. Ayrıca, TJK doping uygulama ve ceza verme kuralları uygulanabilir ve saklıdır.

At Yarışı Terimleri Kısaltmaları

• KG: Yarışmacı atın yarışmaya kapalı gözlükle katılacağını belirtir.
• DB: Atın dilinin bağlanacağını ifade eder. Yarışmacı ata değişik kantarmalar takıldığı halde kantarmayı ağzında kilitleyen atlara takılır. At kantarmayı ağzında kilitlerse üstündeki binici atın hakimiyetini kaybeder. Yani at bildiği gibi koşar. Bu durumu engellemek için dil bağı kullanılır.
• KUL: Yarışma sırasında yarışmacı ata kulaklık takılacağını ifade eder. Yarışma sırasında olan yüksek tezahurat, ses düzeneklerinden çıkan elektronik sesler ve starting- box kapaklarının açılışı sırasında çıkan seslerden ürkerek kontrolden çıkabilen atlarda kullanılır.
• SKG: Yarışmacı atın ring mahallinden starting-box'a kadar gözleri kapalı ve kulaklıkla gideceğini ifade eder.
• GKR: Yarışmacı ata yarışma sırasında göz koruyucusu takılacağını ifade eder.
• SKUL: Yarışmacı atın ring mahallinden starting-box'a kadar kulaklıkla gideceğini ifade eder.
• SGK: Yarışmacı atın ring mahallinden starting-box'a kadar gözleri kapalı gideceğini ifade eder.
• TS: Komiserler Kurulu kararı ile yarışmacı atın tercihli start kullanacağını ifade eder. Tercihli start alan at en dış kulvarda koşar. Bu durumda olan atlar birden fazla ise o zaman atların koşacakları kulvarlar kura ile belirlenir.

At yarışları sadece bahis maksadıyla yapılan bir spor değildir. Seyir zevki son derece yüksektir. Yarışmalar sırasında ilginç anlar olmaktadır. Örneğin, yarışan bir atın üzerinden jokeyi düşer, ama o at yarışı bırakmaz, rakipleriyle tıpkı üzerinde jokey varmış gibi yarışmayı bitirir. Yarışma sırasında en ufak bir faul veya hatalı kulvar değişikliği bile yapmaz.