Bilardo Nedir?

Bilardo Tarihi

Avrupa'nın en çok ilgilenilen 5 sporu arasında yer alan bilardo, indoor (kapalı alan) sporu olmasına rağmen 14. yy'da açık alanda oynanan bir oyun olarak ortaya çıktı.

Masada oynanan ilk bilardo oyunu 1470'te görüldü.

Bilardoya benzeyen oyunların milattan önce oynandığı kaynaklarda geçmekte. Bu oyunun yaygınlaşmasının Fransa kralı 14. Louis döneminde gerçekleştiği söylenir.

İlk önce delikli masalarla, daha sonra üç topla Fransa'da oynanmış, ilerleyen yıllarda halk arasında da sıkça oynanmaya başlamıştır.

Günümüz bilardosunun ilk örnekleri 16.yy'da saraylarda görülmüştür. Önceleri tahta zemin ve tahtadan yapılmış bantlarla oynanan bilardo gerek malzeme gerekse kurallar açısından değişimlere uğrayarak bugünkü durumuna gelmiştir.

Bilardo topları fil dişli malzemeden imal edilmiş, ancak 19.yy sonlarında sentetik toplar kullanılmaya başlamıştır. Lastik bant ve kösele ucun icadı, istekaların günümüzdeki şekli alması, sürekli değişen kurallar sonucu 20.yy başlarında bir yarışma sporu olarak ortaya çıkmıştır.

Bilardo oynamak için gereken aletler

• Bilardo masası: bilardo oynanan masa
• İsteka: bilardo sopası
• Bilardo topları: sayı almak için
• Tebeşir: istekanın topa daha ölçülü vurmasını ve gereksiz yere kaymamasını sağlar, özellikle falsolu vuruşlarda çok işe yarar
• Kösele uç: topa falso vermeye yarar
• Bant: masa kenarlarındaki içi keçe dolu yastık

Bilardo oynayabilmek için önemli detaylar

Bilardo'nun farklı disiplinleri için farklı eğitimler ve teknikler olmasına karşın temelde öğrenilmesi gerekenler aynıdır.

Bilardo topuna doğru ve düzgün bir vuruş yapabilmek için eğitim alınması ve buna bağlı olan antrenmanlar yapılması gerekir.

İyi bir bilardo oyunu için;

• Masadaki duruşumuzun dengeli ve istekayı tutuşumuzun doğru olması gerekir.
• Topun atılcağı yönde masaya doğru gelip, masaya yaslanılacak yer belirlendikten sonra bir ayak önde olarak masaya eğilinir.
• Bacaklar dengeli olacak şekilde açık olmalıdır. Boy uzunluğunuza göre dizler kırılabilir.
• Istekanın arkasını bir elle, fazla sıkmadan, çanta tutarmış gibi kavrayıp istekanın diğer ucunu da diğer elde açık köprü ya da kapalı köprü oluşturacak şekilde tutulur.
• İstekayı ileri geri sallayarak (limaj), istekanın dengesi kontrol edilir. Dengede olmadığı hissediliyorsa, istekayı tutan elin yeri değiştirebilir, yani istekanın arkası daha önden, ya da daha arkadan tutulabilir.
• Baş istekanın tam üzerinde olmalı ve çene ile isteka arasında atış mesafesinin uzunluğuna göre bir mesafe bırakılmalıdır.
• Limajın düzgün olup olmadığını kontrol edilmelidir. İsteka sağa sola hareket etmemelidir.
• Burada önemli bir nokta da, istekayı tutan kolun dirsekle omuz arasındaki bölümünün hareketsiz olması gerekliliğidir. Yani kol sadece dirsekten hareket etmeli ve üst kol limaj sırasında asla hareket etmemelidir. Bilardoya yeni başlayanlar bu antrenmanı sık sık tekrarlamalı ve kol kasları bu harekete alışana dek devam etmelidir.
• Antrenman sırasında istekanın ucu, devamlı beyaz topun aynı noktasına vuracakmış gibi sallanmalıdır. Ortası delik bir tahta, ya da bir kola şişesinden yardım almak faydalı olacaktır.
• Antrenmanlar topa vurarak devam etmelidir. Beyaz topun ortasına vurarak başlanmalıdır. Çünkü eğer sağına veya soluna vurulursa, top sağa ya da sola dönerek gider (falsolu atış) ve uzun mesafeli atışlarda yön değiştirebilir.
• Topun altına sert bir şekilde vurulduğunda top geriye doğru dönerken masada ileri doğru kayacaktır. Ya da tam tersi, topun üstüne vurulursaz ileri doğru dönerken yine ileri doğru gidecektir.
• Unutulmaması gereken bir nokta da tebeşir kullanmaktır. Hemen hemen her atıştan önce (özellikle falsolu atışlardan sonra) istekanın ucu tebeşirlenmelidir. Tebeşir, uçtaki derinin parlak ve pürüzsüz topun yüzeyinden kaymasını engelleyecektir.

Bu antrenmanlardan sonra öğrenilenleri uygulamak için maç yaparak ve düzgün vuruşlar yapma becerisi geliştirilmelidir.

Bilardo Kuralları

• Müsabakalar, artistik hariç tüm branşlarda bant atışıyla başlar. Topu kısa banda yakın bırakan oyuncu, oyuna başlama veya rakibini başlatma hakkına sahip olur. Bant atışını kazanan oyuncu, top seçme hakkına da sahip olacaktır.
• Tüm branşlarda, aşağıda belirtilen kurallar faul olarak kabul edilip, oynama hakkı rakip oyuncuya geçecektir. Faullü vuruş sonrasında sayı olsa bile geçersiz sayılacaktır.
  • Toplardan herhangi biri hareket halindeyken yapılan vuruş geçersizdir.
  • Toplardan herhangi birine oyuncunun elinin, kolunun veya kıyafetinin (kazak, gömlek, kravat, v.s.) temas etmesi, ya da tebeşir düşürerek toplara temas ettirmesi fauldür. Oynama hakkı rakibe geçecektir.
  • Toplardan herhangi biri masa dışına çıkar veya küpeşteye temas ederek masa içine düşerse fauldür. Oynama hakkı rakibe geçer. Sayı alınmışsa geçersizdir. Çıkan top isteka topu dışında bir topsa orta noktaya yerleştirilir. Eğer isteka topu masa dışına çıkmışsa açılış bölgesinin ortasına yerleştirilir. Ender görülebilecek bir durum olan üç topun birden çıkması halindeyse açılış yapılmaz, kırmızı top açılıştaki yerine, rakip oyuncunun topu orta noktaya, isteka topu ise açılış bölgesinin ortasına yerleştirilir.
  • Yanlış topla oynandığında sayı geçersizdir. Oynama hakkı rakip oyuncuya geçer.
  • Atış yapılacak topun diğer toplardan birine yapışması halinde, yapışan top görülerek oynanamaz. Böyle bir durumda yapışan topun fazla hareket etmemesi koşuluyla pike veya brikol atılabilir.
• Bant atışı ile birlikte toplara hakemden başkası dokunamaz.
• Oyun süresince normal mola süresi 3 dakikadır. Bu mola hakkı maçın ortalarında hakem tarafından oyunculara iletilir. Taraflardan sadece birinin isteği ile bu yasal mola hakkının kullanılması zorunludur. Bunun haricinde bir sebeple mola isteği, hakemin inisiyatifine bağlıdır. Hakem oyunu fazla geciktirmeden bitirmek zorundadır.
• Rakip oyuncu vuruş yapmak üzere iken, konsantrasyonunu bozabilecek gürültüler (tebeşir sürmek, isteka ucu zımparalamak v.s.) yapılmamalıdır.
• Rakibin oyunu oturarak izlenmelidir.
• Müsabakalarda her oyuncu kendi tebeşiri ile oynamalı ve sıra kendisinde değilken tebeşirini masada bırakmamalıdır.
• Müsabaka boyunca mecbur kalınmadıkça rakiplerin birbirleri ile konuşmaması gerekir. Sorunlar ya da istekler sadece hakem aracılığı ile çözülmelidir.
• Tertip komitesince belirlenecek kıyafet zorunluluğuna uymak gerekmektedir.

Bilardo Oyun Çeşitleri

Bilardo, kapalı bir alanda oynanan bir oyundur. İki temel kuralı vardır. Açı hesaplamak ve vuruş hızını ayarlamak.

Bilardo en başta cepli (delikli) bilardo ve cepsiz (deliksiz) bilardo olarak iki temel gruba ayrılır. Cepli bilardoya örnek olarak bilinen 8 Top (Amerikan) bilardosu ve Snooker vardır. Cepsiz bilardoysa 3 Top (3 Bant) bilardo olarak bilinir.

Delikli bilardo (pool) Avrupa kökenli olmasına karşı Amerika'da daha yaygındır. Bu sebeple de Amerikan bilardosu olarak tanınmaktadır. Snooker ise İngilizler tarafından oynandığı için İngiliz bilardosu olarak tanınmaktadır

8 Top Bilardo

Vuruş topu (beyaz top) ve 1'den 15'e kadar numaralandırılmış toplam 16 top ile oynanır. 1 ile 7 arasındaki toplar düz renkli diğerleri ise çizgili toplardır. Ancak 8 numaralı top, yani siyah top düz renklidir, ama 1-7 arasındaki toplarla aynı grupta sayılmaz.

Hangi oyuncunun hangi çeşit topla oynayacağı deliğe ilk giren topa göre belirlenir. Oyuna ilk başlayan oyuncu çizgili topu sokmuşsa çizgili toplarla oynama hakkı onun olur. Eğer sokamazsa ilk kim topu deliğe sokarsa o gruptaki toplarla oyuna devam eder. Oyunun amacı, kendi grubunuzdaki bütün topları (düz veya çizgili) deliklere sokmak, daha sonra da belirlenen bir deliğe siyah topu sokmaktır. Şayet oynadığınız gruptaki tüm topları sokmadan önce siyah topu sokarsanız oyunu kaybedersiniz.

Beyaz topu (vuruş topu) deliklere sokarsanız faul olur. Aynı şekilde beyaz top sizin seçili toplarınızdan hiç birine değmezse de faul olur. Faul durumunda beyaz top diğer oyuncu tarafından istenilen yere konulur ve oyun devam eder.

9 Top Bilardo

1'den 9'a kadar numaralandırılmış toplar ve vuruş topu ile oynanır. Bu oyunda amaç masadaki en küçük rakama sahip topa vurmaktır. Eğer beyaz top en küçük rakamlı topa değmeden diğer toplara değerse faul olur. Bu şart sağlanarak 9 numaralı top herhangi bir deliğe girerse o set kazanılır. Açılış vuruşundan sonra oynayacak sıradaki oyuncu eğer beyaz topun yerini beğenmezse topun yerini değiştirebilir. Bu sadece açılıştan sonra oynayacak oyuncunun ilk vuruşu için tanınmış bir haktır. Daha sonraki atışlarda oyuncular yer değiştirme şansı yoktur. Herhangi bir oyuncu üst üste 3 kez faul yaparsa seti kaybeder.

Snooker Bilardo

15 adet kırmızı, 6 adet farklı renkte ve beyaz olmak üzere toplam 22 tane topla oynanır. Her bir kırmızı top 1 puandır. Diğer topların puanları; sarı top : 2 puan, yeşil top : 3 puan, kahverengi top : 4 puan, pembe top : 5 puan ve siyah top : 6 puan şeklindedir. Her oyuncu ilk atışında kırmızı toplarla başlamalıdır. Kırmızı top herhangi bir deliğe girdikten sonra sırası ile renkli ve kırmızı şeklinde devam eder. Eğer kırmızı topu sokamazsa atış hakkı sıradaki oyuncuya geçer. Kırmızı toplar bitmeden renkli toplar deliklere girseler bile geri çıkarılır. Kırmızı toplar bitince renkli toplar çıkarılır ve tekrar sokulur. Kırmızı ve renkli topların tamamı bitince siyah top sokulur ve oyun biter. Oyun bittiğinde masadaki topların puanları sayılır ve kazanan belirlenir.

3 Top (Karambol)

Oyun adından da anlaşılacağı gibi 3 adet topla oynanır. Topların renkleri genellikle sarı, beyaz ve kırmızıdır. Her oyuncu, oyun başında kendine bir adet vuruş topu seçer. Oyunun amacı atış yaptığınız vuruş topunuzun diğer iki topa da değmesidir. Bu koşul her sağlandığında sayı kazanırsınız. Topların hangi sırada birbirine değeceği önemsizdir. Oyunun kaç sayıda sonlanacağı önceden belirlenir. Bu sayıya ilk ulaşan oyuncu o maçı kazanmış olur. Eğer oyuncu sayı yapamaz ise sıra karşı tarafa geçer. Oyun 2 kişi veya 2 takım arasında oynanır.

Türkiye'de Bilardo

Ülkemizde bilardo masaları, 19 yüzyıl sonlarına doğru saray ve konaklarda görülmeye başladı. II. Abdülhamit döneminde Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın bir bilardo tutkunu olduğu ve onun talebesi Prens Halim'in ise usta bir oyuncu oluşu, Cumhuriyete kadar geçen sürede sahip olduğumuz tek bilgi.

Atatürk'ün fırsat buldukça bilardo oynuyor olması ise bilardo tarihimiz açısından çok önemli. Ata'nın Pembe Köşk'e ve Anadolu kulübüne devrin önde gelen bürokratları ve yabancı Devlet konukları ile giderek sık sık bilardo oynadığını biliyoruz.

Bilardo masalarının ticarethanelere girişi ise ilk defa Beyoğlu Ağa Camii Sokakta bulunan Lüksemburg Bilardo Salonu ile başlıyor. Yine İstanbul'un Ulus semtinde bulunan Kurtoğlu Bilardo Salonu da 1930 – 1935 senelerinde faaliyet gösteren en eski salonlardan biri olarak biliniyor.

Türkiye Bilardo Federasyonu

1993 yılında kurulan Türkiye Bilardo Federasyonu TBF, özel turnuvalar dışında Türkiye Pool ve Türkiye 3 bant resmi şampiyonlarını da organize etmektedir.

2007 yılında 42 oyuncu ile başlayan bu lig, artık tüm Türkiye bilardo camiası tarafından takip edilen ve örnek alınan bir faaliyet olmuştur. Her turnuva, katılımcı sayısına göre belirlenen, kendine has bir statüyle oynanmaktadır. Değişmeyen, sadece turnuvanın lig formatıdır.

Dünyada Bilardo

Bilardo tarihinde 19. yüzyıl sonlarına doğru başlayan ilk örgütlenmeler ve kulüpler İngiltere ve Amerika kökenli. Ancak 3 toplu ya da deliksiz bilardodaki ilk kulüp 1891'de Stuttgart'da kuruldu. 1901 yılında bir çok kulüp yan yana gelerek Alman Amatör Bilardo Birliğini oluşturdu. Günümüzde DBU (Almanya Bilardo Federasyonu) adını alan bu kuruluş Avrupa Bilardo Konfederasyonunun (CEB) da temelini oluşturmuştur.

Bilardo sporu kategorileri ayrı ayrı federasyonlar tarafından organize edilmektedir.

• UMB (Dünya Bilardo Birliği) üç toplu deliksiz bilardoyu,
• WPBA (Dünya Pool Birliği) çok toplu delikli (Pool) bilardo disiplinlerini,
• IBSF (Uluslararası Snooker bilardo Konfederasyonu) Snooker bilardosunu,
• BWA (Dünya Bilardo Dernekleri Birliği) ise profesyonel bir yaklaşımla ve sadece 3 bant disiplini ile ilgilenmektedir.

IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi) bilardo ile uğrasan konfederasyonların tek bir çatı altında toplanmasını şart koşmuştur.

Uluslar arası seviyede yapılan bilardo şampiyonları

• Avrupa Artistik Bilardo Şampiyonası
• Avrupa 3 Bant Şampiyonaları
• 3 Bant Avrupa Takımlar Kupası
• 3 Bant Dünya Kupası Luxor
• Dünya Bilardo Kupası

Ünlü Bilardocular

• Florian Venom Kohler
• William Joseph Mosconi
• Semih Saygıner
• Thorbjom Blömdahl