Sporda Gen Testi ile Erken Yaşta Yatkınlık Tespiti

Elinde Ne Olduğunu Biliyorsan, Hangi Savaşa Girebileceğini de bilirsin

Kasların kasılması, hızı, kaslara daha fazla kan, dolayısı ile oksijen taşınması gibi sportif performansta belirleyici unsurların iyileştirilmesinde çeşitli protein ve gen ekspresyonları etkilidir. Kas gücü, dayanıklılık, güç, vücut kompozisyonu ve sporla ilişkileri tespit edilen 200 adet gen tanımlanmıştır.

Bunlardan biri olan ACE-3 (ACTN3) geni de spesifik bir genotip, serumda düşüş ve dokuda aktivasyon artışına neden olmaktadır. Bu konuda yapılan genetik çalışmalarla elit sporcularla, (sedanter) normal bireylerin karşılaştırıldığı ve bu elit kişilere özgü genetik farklılığın belirlenmesi, erken yaşta genotip belirlenmesiyle yatkınlığı olan kişileri yatkın oldukları sporlara yönlendirmek çok faydalı olacaktır.

Erken yaşta yapılacak genetik tarama ile bir çocuğun genetik olarak hangi spordaki elit sporcularla ortak özelliklere sahip olduğu belirlenip, ona uygun özel bir sporda gelişmesi ve özel antrenman programlarının düzenlenmesi büyük bir potansiyel sağlayacaktır. Diğer yandan sporculara uygulanacak genetik tarama testleri, genetik yatkınlıklarının artırılması ya da geliştirilmesi için özel antrenman metodlarının geliştirilmesini de sağlayacaktır.

Genetik Yatkınlık Testinin Dayanağı

Alfa-actinin-3 yani ACTN3 gen testi çalışmalarında 50'ye yakını Olimpik olmak üzere yaklaşık 500 elit sporcu incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda yaklaşık sprint, dayanıklılık, yüksek dayanıklılık, kontrollü dayanıklılık gibi özellikleri sağlayan kromozom sayıları tespit edilmiştir. Öyle ki, teste giren kişiye yatkın olduğu spor dalları söylenebilirken, bir spor dalında yatkın olduğu tür de söylenebilmektedir. Örneğin uzun mesafe bisiklet sporcusu (Değişken XX 2 kopya) ile kısa mesafe bisiklet sporucusu (Değişken RR 2 kopya) farklı yatkınlıklara sahip olmalıdır.

Merak Edenler için Genetik Yatkınlık Tablosu

İşte bu bilgiden yola çıkarak aşağıdaki tabloyu oluşturarak tahmini yatkınlık kararı verilmektedir.
ACTN3 Geni, (Alfa-actinin-3) R577X değişkenler.
Hemozigot Normal-CC : Değişken RR (2 kopya) Dayanıklılık.
Sportif yatkınlık.: Vücut geliştirme, Halter, Judo, Boks, Karate, kısa mesafeli yüzme, Atletizm kısa sprinter, Yüzme kısa mesafe, Bisiklet kısa mesafe,
Hemozigot değişim-TT : Değişken XX (2 kopya)- Yüksek dayanıklılık.
Sportif yatkınlık: Maraton, triatlon, dekatlon, Yüzme uzun, Bisiklet uzun, 5000m, 10.000 m Koşular, Uzun yürüme, 3000- 5000 m engelli veya düz koşular gibi sporlar.
Heterozigot değişim-CT : Değişken X (1 kopya) Dayanıklı kontrollü.
Sportif yatkınlık: Basketbol, hentbol, voleybol, futbol, tenis, ve hem kısa hem uzun mesafeli yarışlar gibi.

Genetik Yatkınlık Testinden Elde Edilen Fayda

Bu test sonucu yapabileceği ve başarılı olabileceği spor tespiti yapılan bir çocuk, hedef başarıyı sağlayabilmek için yapacağı sporda kendine uygun özel antrenman programları tespitini de almalıdır. Ayrıca bu çocuğumuz sporda mevcut olan, disiplin, yaratıcı olma, iyi motivasyon, antrenman, psikolojik ve mental uygunluk gibi vazgeçilmez prensipleri de göze alarak yapacağı spora yönlendirilmelidir.

Çok küçük yaştaki örneğin 2-3 yaş aralığında olan bir çocuk bu anlattığımız özellikleri düşünerek karar verebilecek durumda değildir. Ancak yatkın olduğu sporu değil de başka bir sporu yapan çocuğun o alanda emek verdikten sonra yeterli gelişimi gösteremeyip başarısızlık yaşaması, beraberinde büyük hayal kırıklıkları da getirmektedir. O nedenle bu testlerin yaptırılması faydalıdır.

Genetik Yatkınlık Testi Nerede ve Nasıl Yaptırılır?

Bu testlerin yaklaşık maliyeti ise 150-200 USD civarındadır.
ACTN3 gen testi yaptırabilmeniz için bu işi yapabilen bir laboratuara çocuğunuzla birlikte giderek çok az miktarda alınacak kan örneği vermeniz yeterli olacaktır. Test sonuçları ise yaklaşık 1 hafta içerisinde çıkmaktadır. Bir çok labaratuar bu testi yapmaktadır.

Unutmayın Genetik Yatkınlık Testi Yalnızca Bilimsel Bir Tahmindir

Yukarıdaki sınıflandırma sadece örnek teşkil etmesi amacıyla konmuştur. Bu konudaki bilimsel çalışmalar halen devam etmektedir. Her geçen gün spor için performans ve dayanıklılık ilişkileri ve etkileri olan yeni yeni genler bulunmaktadır.

Kaynak: Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi Spor BİLİM dergisi.